Obecny plac Wolności został wytyczony w latach osiemdziesiątych XVIII wieku, jako nowy rynek w Białej. Jego wytyczenie wynikało ze wzrostu znaczenia handlowego Białej i konieczności utworzenia nowych miejsc targowych. Podczas cotygodniowych targów na placu handlowano m.in. wyrobami wiklinowymi i drewnianymi, a podczas jarmarków również końmi. Do 1890 roku plac nosił nazwę Floriana.
Karta pocztowa: Biała – Plac Franciszka. Autor: b.d. Wydawca: B. Loinger, Biala. Rok: 1911. Źródło: Monika Ćwikowska-Broda i Wiesław Ćwikowski, Bielsko-Biała i okolice – historia pocztówką pisana, Oficyna Wydawnicza M-C, Bielsko-Biała 2008. Domena: publiczna.
W urbanistykę placu wpisane zostały dwie ważne arterie komunikacyjne Białej – fragment traktu cesarskiego łączącego Wiedeń ze Lwowem, obecna ulica 11 Listopada oraz prostopadła do niej ulica Kolejowa obecna Legionów, prowadząca do dworca linii kolejowej Bielsko-Kalwaria. Pierwotną zabudowę placu stanowiły jednopiętrowe kamieniczki w stylu józefińskim. W 1890 roku na cześć cesarza Austrii Franciszka Józefa I jego nazwę zmieniono na plac Franciszka.
Plac Franciszka – po prawej stronie pierwotny budynek hotelu „Pod Czarnym Orłem”. Karta pocztowa: Gruss aus Biala – Franzensplatz. Autor: b.d. Wydawca: H. Jenkner, Bielitz. Rok: 1900. Źródło: Monika Ćwikowska-Broda i Wiesław Ćwikowski, Bielsko-Biała i okolice – historia pocztówką pisana, Oficyna Wydawnicza M-C, Bielsko-Biała 2008. Domena: publiczna.
Na przestrzeni lat nastąpiły gruntowne zmiany w zabudowie „drugiego rynku” w Białej. Dotychczasowe kamieniczki, zastąpiły secesyjne kamienice, a w miejscu starego zajazdu wzniesiono hotel „Pod Czarnym Orłem”. W latach 1873-1939 w kamienicy nr 2 funkcjonowała Czytelnia Polska, która na przełomie XIX i XX wieku pełniąc rolę propagatora kultury i oświaty polskiej oraz patriotyzmu była najsilniejszą polską placówką działającą w mieście. W budynku odbywały się liczne spotkania, imprezy narodowe oraz robotnicze. Część pomieszczeń zajmowały polskie organizacje, m.in. Koło Towarzystwa Szkoły Ludowej, gniazdo Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, Stowarzyszenie Zawodowe Robotników Manufakturowych i Fabrycznych oraz Rękodzielników, Chrześcijańskie Związki Zawodowe. Obecność tych organizacji bardzo silnie wpływała na wydarzenia, które rozgrywały się na placu.
Karta pocztowa: Josefsplatz. Autor: b.d. Wydawca: H. Seibt, Meissen. Rok: 1911. Źródło: Monika Ćwikowska-Broda i Wiesław Ćwikowski, Bielsko-Biała i okolice – historia pocztówką pisana, Oficyna Wydawnicza M-C, Bielsko-Biała 2008. Domena: publiczna.
23 kwietnia 1890 roku zorganizowano na nim wiec robotniczy, na który przybyło około dwóch tysiące robotników bielskich i bialskich fabryk. Podczas wiecu zaproszony gościnnie mówca miał przedstawić zebranym aktualną sytuację polityczną w kraju. Ponadto zebrani oczekiwali, że dowiedzą się, jak będzie obchodzone po raz pierwszy w dniu 1 maja święto robotnicze, zapowiedziane przez II Międzynarodówkę. Część zgromadzonych była pod wpływem alkoholu. Kiedy okazało się, że oczekiwany gość nie przybędzie, a policja zaczęła domagać się od zebranych rozejścia się, doszło do zamieszek. Niektórzy uczestnicy wiecu ruszyli rabować sklepy i karczmy znajdujące się przy obecnej ulicy 11 Listopada należące głównie do Żydów, których część polityków obwiniała o robotniczą niedolę. Przeciwko awanturnikom władze skierowały wojsko, które w rejonie zbiegu obecnych ulic Żywieckiej i Krakowskiej otworzyło ogień do szabrowników. Zabito wówczas jedenaście osób. Najmłodsza ofiara miała szesnaście lat.
fot. Żołnierze I Brygady Legionów Polskich pod dowództwem brygadiera Józefa Piłsudskiego na placu Franciszka w 1915 r. Źródło: Jerzy Polak i Mieczysław Tomiczek, Bielsko-Biała w starej fotografii, Urząd Miejski w Bielsku-Białej i Bielskie Zakłady Graficzne, Bielsko-Biała 1991.
26 sierpnia 1914 roku z placu wymaszerował do Legionów Polskich 87-osobowy pierwszy oddział członków „Sokoła” pod dowództwem Henryka Boryczki. W lutym 1915 roku zatrzymali się na nim żołnierze I Brygady Legionów Polskich pod dowództwem brygadiera Józefa Piłsudskiego, którzy po walkach w rejonie Limanowej i Tarnowa, odpoczywali w Kętach i Kozach, a następnie przemaszerowali przez Białą na bielski dworzec kolejowy, skąd wyruszyli na front.
fot. Tablica na jednej z kamienic upamiętniająca pobyt Józefa Piłsudskiego.
Trzy lata później ludność protestowała na placu przeciwko traktatowi w Brześciu Litewskim na mocy, którego Niemcy i Austro-Węgry oddały tworzącemu się państwu ukraińskiemu tzw. Chełmszczyznę. Po przyłączeniu Białej do Polski, po 1918 roku nazwę placu zmieniono na plac Wolności. Po II wojnie światowej przestał on pełnić funkcję placu targowego.
fot. Plac Wolności w 2023 r.
Nowy Rynek, Drugi rynek w Białej, plac Floriana, plac Franciszka – Bielsko-Biała, pl. Wolności