Po rozpadzie Monarchii Austro-Węgierskiej na terenie Śląska Cieszyńskiego działała tylko jedna polska szkoła średnia – gimnazjum w Cieszynie. 17 lipca 1919 roku Rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego przyjęła uchwałę o utworzeniu w Skoczowie państwowego gimnazjum realnego. Z uwagi na duże zainteresowanie nauką w szkole, Komisja Rządowa Śląska Cieszyńskiego w 1921 roku nakazała przeniesienie gimnazjum do Bielska. Ówczesne władze miasta zamieszkiwanego głównie przez Niemców, nieprzychylnie przyjęły tą decyzję. Pojawił się też problem z lokalizacją szkoły. Tymczasowo umieszczono ją w budynku szkół średnich. Dopiero w latach 1925-1927 dzięki dotacji z województwa wybudowano nowy gmach pierwszej polskiej szkoły średniej w Bielsku.
fot. Budowa Państwowego Gimnazjum w Bielsku. Autor: Tyras Józef. Rok: 1925 – 1939. Źródło: Archiwum Narodowe. Domena: publiczna.
Gmach zaprojektowali Alfred Wiedermann i Robert Gieler. Prace budowlane prowadziło szesnaście firm. Uroczyste rozpoczęcie pierwszego roku szkolnego odbyło się 1 września 1927 roku. Budynek szkolny był bardzo nowoczesny i uważany za jeden z najpiękniejszych w Polsce. Oprócz dwudziestu sal lekcyjnych posiadał kryty basen kąpielowy, aulę ze sceną, obserwatorium astronomiczne, salę gimnastyczną oraz budynek profesorski. Całość budowli wzniesiona została na planie litery U.
fot. Państwowe gimnazjum w Bielsku – basen. Autor: b.d. Rok: 1929. Źródło: Archiwum Narodowe. Domena: publiczna.
Pierwszym dyrektorem szkoły został Jan Szajter – wiceburmistrz Bielska, wielki patriota, powstaniec śląski i człowiek oddany młodzieży. Kadra pedagogiczna była świetnie wyszkolona dzięki czemu, szkoła bardzo szybko stała się kuźnią polskości w Bielsku. W okresie międzywojennym szkoła cieszyła się tak dużym uznaniem w ówczesnym województwie śląskim, że nawet Niemcy zapisywali do niej swoje dzieci. W 1936 roku nadano jej imię Marszałka Józefa Piłsudskiego.
Karta pocztowa: Bielsko – Gimnazjum Państwowe. Autor: b.d. Wydawca: b.d. Rok: b.d. Źródło: Ewa Janoszek, Wojciech Kominiak, Bielsko-Biała i okolice na dawnej pocztówce w czasach II Rzeczypospolitej, WMW Mirosław Caputa, Bielsko-Biała 2008. Domena: publiczna.
Wraz z wybuchem II wojny światowej i wkroczeniem wojsk okupanta do Bielska gmach gimnazjum przejęła administracja niemiecka. Od 1944 roku pełnił on rolę szpitala wojskowego. Po wyzwoleniu Bielska budynek został zajęty przez wojska radzieckie i użytkowany dalej jako szpital przyfrontowy. Dopiero we wrześniu 1946 roku do budynku wrócili uczniowie. Z uwagi na trudne warunki lokalowe w mieście, w gmachu funkcjonowało kilka szkół. W roku 1949 w szkole miała miejsce akcja usuwania krzyży z sal lekcyjnych, która przebiegała przy śpiewach gimnazjalistów „…My chcemy Boga, my poddani…”. Dyrekcja szkoły na polecenie resortu bezpieczeństwa gromadziła informacje o uczniach, a sporządzone na ich podstawie opinie przekazywała „bezpiece” z chwilą ukończenia szkoły przez ucznia.
fot. Gmach „Kopernika” w 2024 r.
W czterdziestą rocznicę istnienia szkoły nadano jej imię Mikołaja Kopernika, a w holu odsłonięto tablicę upamiętniającą bohaterską śmierć nauczycieli i uczniów szkoły w latach 1939-1945. W latach sześćdziesiątych XX wieku z budynku wyprowadziły się inne szkoły, i kiedy wydawało się, że „Kopernik” odzyska w pełni swój gmach, w 1972 roku władze partyjne bez jakichkolwiek racjonalnych przesłanek przekazały go Filii Politechniki Łódzkiej w Bielsku-Białej. Jednocześnie władze przeprowadziły podział szkoły na dwie: Liceum Ogólnokształcące im. M. Kopernika i IV Liceum Ogólnokształcące im. Komisji Edukacji Narodowej. Większość nauczycieli i uczniów przeszła do Liceum nr IV przy ulicy Mickiewicza, zajmującego gmach Izraelickiej Gminy Wyznaniowej. Na spotkaniu pozostałych nauczycieli z władzami Politechniki zapadła, bez zgody władz partyjnych decyzja, że w pomieszczeniach Politechniki powstanie „Mały Kopernik”.
fot. „Mały Kopernik” – wejście od strony ul. Lubertowicza w 2024 r.
Szkoła otrzymała kilka sal, balkon przy sali gimnastycznej oraz małą szatnię. Kuriozalne decyzje partyjne spowodowały, że Liceum gościnnie korzystało z pomieszczeń, które w przeszłości były jego własnością. Wejście do szkoły znajdowało się od strony ulicy Lubertowicza. Stan ten trwał do roku 1989, kiedy to Ministerstwo Obrony Narodowej podjęło decyzję o rozwiązanie jednostki wojskowej OTK nr 31-31, a Rada Miasta przekazała tereny wojskowe na bialskich Błoniach Politechnice. W 1990 roku liceum im. Kopernika odzyskało swój budynek. W 2010 roku z inicjatywy uczniów i grona pedagogicznego na przylegającym do budynku niewielkim skwerze postawiono pomnik upamiętniający ofiary Katynia oraz katastrofy Smoleńskiej.
fot. Pomnik upamiętniający ofiary Katynia oraz katastrofy Smoleńskiej na skwerze obok gmachu szkolnego.