W 1851 roku, Johann Gottlieb Bathelt, syn bielskiego fabrykanta sukna – Andreasa Bathelta, nabył od producenta wyrobów skórzanych Juliusza Fritschego dom mieszkalny przy obecnej ulicy Partyzantów 27. Za budynkiem znajdował się rozległy dziedziniec oraz garbarnia ulokowana nad brzegiem młynówki dostarczającej wodę. Nowy właściciel zakupioną garbarnię bardzo szybko przekształcił w fabrykę sukna.
fot. Dawny dom Johanna Gottlieba Bathelta przy ul. Partyzantów 27 w 2019 r.
Od 1858 roku, kiedy wspólnikiem Johanna został jego syn Karl, fabryka zaczęła funkcjonować pod nazwą J.G. Bathelt & Söhn. Kilka lat później kolejnym udziałowcem w rodzinnym interesie został młodszy brat Karla – Rudolf. W latach 1862-1867, podczas koniunktury w przemyśle austriackim, Batheltowie zakupili część gruntów sąsiadujących z fabryką od południa oraz od północy. Nowa inwestycja umożliwiła rozbudowę fabryki. W 1871 roku Johann Gottlieb Bathelt wycofał się z prowadzenia rodzinnego interesu, pozostawiając fabrykę synom.
rys. Budynek Johanna Gottlieba Bathelta przy ul. Partyzantów 27 wraz z zabudowaniami fabrycznymi. Źródło: Litografia Carla Bollmanna. Rok: 1865. Domena: publiczna.
Przejęte przez braci przedsiębiorstwo przyjęło nazwę J.G. Bathelt’s Söhne. W kolejnych latach operatywni bracia postawili na dalszy rozwój firmy, inwestując środki w nowe nieruchomości sąsiadujące z fabryką. W 1885 roku nabyli położony za młynówką parterowy budynek wraz z rozległym ogrodem, który rozciągał się aż do obecnej ulicy 1 Maja oraz murowany dom przy ulicy Partyzantów 25.
fot. Kamieniczka Batheltów przy ul. Partyzantów 25 w 2019 r.
Po przedwczesnej śmierci w lutym 1889 roku Karla Bathelta i wystąpieniu z firmy na początku 1890 roku drugiego z braci – Rudolfa, fabrykę przejęło trzech synów Karla: Robert, Erwin i Richard. Nowi właściciele rodzinnego przedsiębiorstwa zamieszkali w przebudowanym i wyremontowanym budynku przy ulicy Partyzantów 25, natomiast budynek pod nr 27 zagospodarowano na biura fabryki. W 1900 roku na zakupionej pięć lat wcześniej posesji przy obecnej ulicy 1 Maja 26 bracia wybudowali dużą piętrową halę fabryczną, w której ulokowano wykańczalnię tkanin.
Fabryka Batheltów zatrudniająca około 450 robotników należała do jednej z największych w mieście. Jej specjalnością były damskie wyroby konfekcyjne i sukno lewantyńskie. Część produkcji eksportowana była do krajów Bliskiego Wschodu i Ameryki. W 1929 roku w skutek pogłębiającej się recesji gospodarczej fabryka Batheltów upadła. Tym samym swój byt zakończyło najstarsze, rodzinne przedsiębiorstwo sukiennicze w Bielsku i okolicy, które przez 120 lat pod różnymi nazwami, kontynuowało tradycję firmy założonej przez pradziada ostatnich właścicieli – Andreasa Valentina Bathelta.
fot. Dawne hale fabryczne Batheltów w 2024 r. – widok od strony ulicy 1 Maja.
Domy i fabryka Batheltów – Bielsko-Biała, ul. Partyzantów 25 i 27, ul. 1 Maja 26