29 października 1846 roku ks. dr Jan Giełdanowski, wicedyrektor tarnowskiego seminarium duchownego kupił od Simona i Marianny Kohut parterowy budynek w Białej przy ówczesnej ulicy Szpitalnej, obecnej Dmowskiego. Kilka dni później Giełdanowski podarował nabytą nieruchomość miastu, z zastrzeżeniem, że budynek może być przeznaczony wyłącznie na szpital. Piękny gest księdza wiązał się z faktem dużej śmiertelności mieszkańców Białej oraz świadomością, że miasto nie stać na budowę własnego szpitala. Podarowany przez Giełdanowskiego dom, stojący w miejscu obecnego przystanku autobusowego na Osiedlu Śródmiejskim, obok rzeki Białej został zaadaptowany na budynek szpitalny. Ze względu na małą powierzchnię ustawiono w nim jedynie 15 łóżek. Z uwagi na brak środków finansowych w bialskim magistracie w szpitalu początkowo nie zatrudniano stałego personelu medycznego. Dopiero likwidacja wojskowego lazaretu znajdującego się po drugiej stronie ulicy Szpitalnej wymusiła na władzach miasta utworzenie stanowiska lekarza miejskiego, odpowiedzialnego m.in. za funkcjonowanie szpitala. Pierwszym ordynatorem szpitala, w którym leczenie miało być odpłatne, został niemiecki chirurg polowy Eduard Schwarz sprowadzony z Moraw.
fot. Widok budynku szpitalnego z parku miejskiego w 1939 r. Źródło: Jacek Kachel, „Od szlaków handlowych po autostrady”, Miejski Zarząd Dróg w Bielsku–Białej, Bielsko-Biała 2020 r.
W 1861 roku problem finansowania szpitala przez miasto rozwiązało rozporządzenie wydane przez władze państwowe na mocy którego szpital w Białej został zaliczony do placówek publicznych. Od tej chwili zadaniem pierwszego Szpitala Powszechnego w Białej było świadczenie opieki medycznej dla pacjentów z danego powiatu niezależnie od ich statusu materialnego, wyznania czy narodowości. Placówka podlegała nadzorowi i kontroli władz krajowych Galicji, które zobowiązane były do jego subwencjonowania. W 1867 roku szpital dysponował 40 łóżkami i był jednym z najmniejszych szpitali publicznych w Galicji. Zatrudniano w nim niemiecki personel medyczny w osobach 2 pielęgniarzy i 1 pielęgniarki. Długie i stale wydłużające się okresy pobytu pacjentów w szpitalu świadczyły, że był on traktowany, jako tymczasowy przytułek dla ubogich. Miasto w tamtym okresie nie posiadało odrębnej placówki tego typu.
Z uwagi fatalny stanu techniczny szpitala w latach 1875-1876 budynek wyremontowano oraz rozbudowano o jednopiętrowy pawilon. Projekt rozbudowy wykonał Emanuel Rost senior a koszty inwestycji w wysokości 20 068 florenów pokryły środki pozyskane z Galicyjskiego Funduszu Krajowego. Dzięki rozbudowie szpitala zwiększono ilość łóżek dla chorych do 93. Szpital posiadał profil ogólny bez oddziałów specjalistycznych, z wyjątkiem izolatek wydzielonych dla syfilityków. W 1891 roku szpitalnych pielęgniarzy zastąpiły zakonnice, boromeuszki ze Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia św. Karola Boromeusza w Cieszynie. Na początku pracę w szpitalu podjęło pięć sióstr, a z upływem lat ich liczba wzrosła do dziewięciu. Siostry głównie narodowości niemieckiej zamieszkały na terenie szpitala. W 1899 roku ponownie rozbudowano istniejący szpital. Prace przeprowadzono pod kierunkiem architekta Emanuela Rosta juniora. W ramach inwestycji, której koszt wyniósł 10 175 koron, dostawiono do budynku szpitalnego niewielkie, jednopiętrowe skrzydło z nową kancelarią i salą operacyjną, ponadto szpital zelektryfikowano, gdyż dotąd oświetlany był lampami naftowymi i zlikwidowano gontowe pokrycie dachu. Było to jednak rozwiązanie tymczasowe, gdyż szpital ciągle nie posiadał odpowiedniego zaplecza do obsługi pacjentów z całego powiatu bialskiego i wymagał ciągłych remontów.
fot. Przystanek autobusowy na Osiedlu Śródmiejskim przy ul. Dmowskiego w 2025 r., w miejscu starego szpitala w Białej.
Brak zrozumienia ze strony bialskich samorządowców konieczności budowy całkiem nowego szpitala w innej lokalizacji, wywołała oburzenie w Sejmie Krajowym we Lwowie. W 1905 roku Sejm przyjął ustawę o przejęciu obowiązku utrzymania Szpitala Powszechnego przez władze powiatowe. Decyzja ta umożliwiła rozstrzygnięcie problemu budowy nowego szpitala w Białej niezależnie od stanowiska władz miasta. W 1906 roku zapadła decyzja o budowie zupełnie nowego kompleksu szpitalnego. Na lokalizację nowego Powiatowego Szpitala Powszechnego wybrano teren należący wówczas do gminy Lipnik. Przeprowadzka „starego szpitala” do nowych budynków miała miejsce w dniach 5 i 6 grudnia 1910 roku.
Pierwszy publiczny szpital w Białej – Bielsko-Biała, ul. Dmowskiego