Około 1873 roku Karl Heinrich Bartelmuss założył na Żywieckim Przedmieściu niewielki warsztat rzemieślniczy produkujący akcesoria dla przemysłu włókienniczego. Po jego śmierci prowadzenie warsztatu kontynuował jego syn – Moritz. Sprzedażą produktów firmy Bartelmussów zajmowała się bielska firma handlowa prowadzona przez fabrykanta Rudolfa Suchego. W 1887 roku Moritz Bartelmuss zakupił na Dolnym Przedmieściu działkę, na której dwa lata później wybudował parterowy budynek fabryczny wraz z kotłownią i maszynownią. Początkowo fabryka przy obecnej ulicy Podwale 33 zajmowała się produkcją włókienniczą, ale w 1901 roku zmieniono profil działalności na produkcję nitów, śrub i tkackich akcesoriów pomocniczych. Usuwając zniszczenia po pożarze, który pochłonął dach głównego budynku fabrycznego, w 1902 roku nadbudowano dwa nowe piętra.
fot. Budynek dawnej fabryki Moritza Bartelmussa w 2022 r.
Trzy lata później powiększono teren fabryczny o plac po drugiej stronie ulicy Podwale, na którym wzniesiono magazyny surowca i wyrobów gotowych, stajnie oraz szopy na drewno. W tym samym czasie zrezygnowano z produkcji akcesoriów tkackich, ograniczając się tylko do produkcji śrub, nakrętek i nitów.
fot. Zabudowania w zespole dawnej fabryki Bartelmussa.
Współpraca Bartelmussa z Rudolfem Suchym ukoronowana została w 1910 roku małżeństwem jego córki Margarete z synem Suchego – Georgiem. Po śmierci Moritza Bartelmussa właścicielami fabryki pod nazwą Bartelmuss & Suchy zostali jego synowie i córki oraz zięć Georg Suchy. Prężnie rozwijająca się firma w 1938 roku posiadała przedstawicielstwa w Katowicach, Krakowie, Poznaniu, Warszawie oraz Gdańsku, zatrudniała 550 robotników i 70 urzędników. Jej kapitał zakładowy wynosił około 4 mln złotych. Asortyment produkcji obejmował obok śrub i nitów – gwoździe, drut ciągniony, okucia budowlane, wyroby ślusarskie, kłódki, skrzynki pocztowe itp. W okresie okupacji niemieckie władze połączyły fabrykę Bartelmussów z fabryką wyrobów metalowych Theodor Pollak i Syn. Po wojnie oba przedsiębiorstwa zostały przejęte pod nazwą „Bispol” w zarząd państwowy, a dotychczasowi właściciele opuścili Polskę.
Fabryka Moritza Bartelmussa – Bielsko-Biała, ul. Podwale 30 i 33