W 1837 roku bielska społeczność żydowska, która liczyła 427 wiernych rozpoczęła starania o utworzenie własnej gminy wyznaniowej, niezależnej od gminy w Cieszynie. Ważnym krokiem w kierunku jej utworzenia było założenie własnego cmentarza. Wybuch epidemii cholery w okolicy Bielska w 1849 roku i związany z nim zakaz przewożenia zwłok, stał się pretekstem do zakupu przez bielskiego spedytora Adolfa Brülla gruntu we wsi Aleksandrowice z przeznaczeniem na cmentarz.
fot. Dom pogrzebowy na cmentarzu, zaprojektowany przez Carla Korna.
Koszt urządzenia cmentarza wyniósł łącznie około 2500 guldenów. Pieniądze pochodziły ze składek bielskiej społeczności żydowskiej. Brüll przepisał prawo własności gruntu na Żydowską Gminę Wyznaniową w Bielsku w 1865 roku, po jej oficjalnej rejestracji. W 1867 roku bielski budowniczy Andrzej Walczok wybudował na cmentarzu dom pogrzebowy wraz z kostnicą oraz domek dla strażnika cmentarza. Rok później zostało powołane do życia „Stowarzyszenie Chewra Kadisza Izraelickiej Gminy Wyznaniowej dla Pielęgnowania Chorych i Chowania Zwłok w Bielsku”, którego zadaniem było utrzymanie i administrowanie cmentarza. Po pożarze domu pogrzebowego, w 1885 roku Carl Korn zaprojektował nowy budynek, który nawiązywał swoją architekturą do synagogi w Bielsku i siedziby gminy żydowskiej.
fot. Najstarsza cześć cmentarza. Po II wojnie światowej po nagrobkach pozostały tylko kopce.
fot. Stara macewa.
Podczas I wojny światowej na cmentarzu wytyczono osobny sektor na pochówek rannych żołnierzy żydowskich, których nie udało się uratować w bielskim szpitalu. Pochowano tam zarówno żołnierzy armii austro-węgierskiej – w tym trzech muzułmanów, jak i żołnierzy polskich legionów. W 1929 roku dla uczczenia poległych żołnierzy wzniesiono pomnik, który składa się z trzech części. Środkowa część zwieńczona jest Gwiazdą Dawida otoczoną napisem w języku hebrajskim „Znak ten dla zabitych podczas wojny światowej 1914 – 1918”. Na płytach bocznych wyryte zostały nazwiska sześćdziesięciu jeden pochowanych żołnierzy. U podstawy pomnika znajduje się napis w języku jidysz: „Dla uczczenia naszych żydowskich bohaterów 1914-1918. Ofiarowane przez Chewra Kadisza Bielsko 1929”. W 1931 roku opiekę nad cmentarzem przejęła Żydowska Gmina Wyznaniowa w Bielsku.
fot. Sektor wojskowy i pomnik upamiętniający pochowanych żołnierzy.
fot. Stare nagrobki.
fot. Grób Carla Korna.
fot. Najstarsze groby.
Podczas II wojny światowej cmentarz został zdewastowany. Zniszczono ponad połowę nagrobków, z czego najwięcej w jego najstarszej części. Niemcy planowali całkowitą likwidację cmentarza i przeznaczenie terenu pod budownictwo mieszkaniowe, jednak z powodów formalnych pomysłu nie zrealizowano. Po wojnie na wielu nagrobkach osób zmarłych przed 1939 rokiem dopisywano informacje o krewnych, którzy zginęli podczas okupacji. We wrześniu 1945 roku w ramach akcji „walki z niemczyzną” władze Bielska nakazały usunięcie z cmentarza wszystkich napisów w języku niemieckim. Polecenie nie zostało jednak zrealizowane, gdyż większość nagrobków zachowało niemieckie inskrypcje. W wielu przypadkach nagrobki zostały przewrócone napisami w stronę ziemi w celu ich ukrycia. W związku z budową w latach sześćdziesiątych XX wieku zakładów „Polsport” w Białej, decyzją władz miejskich, zlikwidowano cmentarz żydowski w Białej. Na cmentarz do Bielska przeniesiono prochy 192 zmarłych.
fot. Sektor G cmentarza – groby przeniesione po likwidacji cmentarza w Białej.
Cmentarz żydowski w Bielsku – Bielsko-Biała, ul. Cieszyńska 92