W drugiej połowie XIX wieku Bielsko było prężnie rozwijającym się ośrodkiem przemysłowym monarchii austro-węgierskiej. Głównym problemem miasta w tamtym okresie był brak zorganizowanej komunikacji publicznej. W 1884 roku na sesji Rady Miejskiej pojawił się projekt otwarcia w mieście elektrycznej linii tramwajowej. Jednak Bielsko nie posiadało własnej elektrowni, która zasiliłaby trakcję. Bariera ta została usunięta dopiero we wrześniu 1893 roku, wraz z otwarciem na Żywieckim Przedmieściu elektrowni miejskiej. Niedługo później jeden z dyrektorów Internationalen Electricitäts-Gesellschaft w Wiedniu – Max Deri oraz lokalny sukiennik Alojzy Bernaczik przedłożyli Radzie Miasta projekt budowy linii tramwajowej, łączącej dworzec kolejowy z Cygańskim Lasem. Rada wyraziła zgodę na budowę, jednak odmówiła finansowania inwestycji. W październiku 1894 roku ukonstytuował się Komitet Akcyjny Lokalnej Kolei Żelaznej, który przystąpił do gromadzenia środków na budowę, a w 1895 roku powołano do życia tymczasowe towarzystwo do eksploatacji linii tramwajowej pod nazwą „Bielitz-Bialaer Local Eisenbahngesellschaft” – Bielsko-Bialska Spółka Lokalna Kolej Żelazna.
Brama wjazdowa na teren zajezdni tramwajowej. Karta pocztowa: Bielitz, Centrale d. Electrischen Localbahn. Autor: b.d. Wydawca: J. Grubner, Bielitz. Rok: b.d. Źródło: Monika Broda i Wiesław Ćwikowski, Bielsko-Biała i okolice – historia pocztówką pisana, Oficyna Wydawnicza M-C, Bielsko-Biała 2002. Domena: publiczna.
W toku prac budowlanych firma Bracia F. & C. Schulz wzniosła w 1895 roku, przy obecnej ulicy Partyzantów 64, budynek remizy tramwajowej, który mieścił 16 wozów. Ponadto w Cygańskim Lesie postawiono drewnianą remizę oraz poczekalnię. Na potrzeby transportu pasażerów zakupiono pięć wozów motorowych firmy Actiengesellschaft Elektricitätswerke z Drezna mogących pomieścić 38 pasażerów. Każdy wóz posiadał 18 miejsc siedzących i 20 stojących. Dodatkowo zakupiono dwie przyczepy. Wozy oznaczono na burtach Bielitz-Bialaer Lokalbahn.
Jedno z pierwszych zdjęć bielskiego tramwaju opublikowane w 1896 r. w austriackiej prasie. Źródło: Elektrische Bahn Bielitz-Zigeunerwald, Zeitschrift für Elektrotechnik IV/1896, Elektrotechnische Verein, Wien 1896.
Początek linii tramwajowej obok dworca kolejowego. Karta pocztowa: Bielitz – Bahnhof. Autor: b.d. Wydawca: Josef Grubner. Rok: 1905. Źródło: Wikimedia Commons. Domena: publiczna.
Uroczyste otwarcie linii tramwajowej nastąpiło 11 grudnia 1895 roku o godzinie 10:00. Uczestnikami kursu inauguracyjnego byli przedstawiciele: Komitetu Akcyjnego, władz miasta, rady miejskiej oraz zaproszeni goście. Kurs trwał 22 minuty, a następnie uczestników podjęto uroczystym śniadaniem w restauracji hotelu Kaiserhof. Trasa do Cygańskiego Lasu miała długość około 5 km, posiadała 7 mijanek i 14 przystanków. Średnia prędkość jazdy ówczesnego tramwaju wynosiła 8-16 km/h. Tramwaje kursowały regularnie co 20 minut w godzinach od 5:30 do 17:30.
Drewniana remiza i poczekalnia na ostatnim przystanku w Cygańskim Lesie. Karta pocztowa: Bielitz – Zigeunerwald, Endstation. Autor: b.d. Wydawca: G.G.J. Rok: 1915. Źródło: Archiwum Allegro. Domena: publiczna.
Ostatni przystanek tramwajowy i pierwszy dom kuracyjny w Cygańskim Lesie. Karta pocztowa: Zigeunerwald bei Bielitz – Kurhaus. Autor: b.d. Wydawca: b.d. Rok: ok. 1896. Źródło: polska-org.pl. Domena: publiczna.
Z uwagi na dużą popularność tramwajów wśród mieszkańców planowano wydłużenie linii tramwajowej od Strzelnicy Miejskiej do leśniczówki na Błoniach. Ponadto zakładano poprowadzenie tramwaju do sąsiedniej Białej. Do realizacji inwestycji jednak nie doszło m.in. z powodu braku środków finansowych, a później z uwagi na wybuch pierwszej wojny światowej.
Po zakończeniu wojny i przyłączeniu Bielska do Rzeczypospolitej problemem na skalę miejską okazał się język niemiecki obsługi tramwajów, który rodził liczne konflikty z polskimi pasażerami. Mimo licznych awantur język niemiecki przy obsłudze pasażerów obowiązywał do 1935 roku. Po II wojnie światowej pierwszy tramwaj wyjechał na trasę 27 lutego 1945 roku. W 1951 roku uruchomiono posiadającą sześć przystanków drugą linię tramwajową, która łączyła dworzec kolejowy z dzielnicą Aleksandrowice. Końcowy przystanek zlokalizowany był w rejonie dzisiejszego węzła drogowego „Hulanka”. Przejazd z dworca na „Hulankę” trwał 16 minut. Kursy odbywały się co 15 minut.
We wrześniu 1970 roku, na sesji miejskiej rady narodowej, podjęto decyzję o likwidacji linii tramwajowych w mieście. Pomimo licznych protestów mieszkańców 30 kwietnia 1971 był ostatnim dniem bielskich tramwajów. Tramwaje w tym dniu jeździły za darmo. Trzydzieści osiem używanych wozów tramwajowych załadowano na platformy kolejowe i wywieziono do Łodzi. Bielsko-Biała było ostatnim polskim miastem, które zlikwidowało sieć tramwajową w czasach PRL-u. W latach siedemdziesiątych XX wieku, podczas poszerzania obecnej ulicy Partyzantów, wyburzono stojącą przed zajezdnią kamienicę oraz bramę zajezdni.
fot. Budynek dawnej zajezdni tramwajowej w 2023 r.
Bielskie tramwaje, Budynek zajezdni tramwajowej – Bielsko-Biała, ul. Partyzantów 64