Przejdź do treści
Strona główna > Urzędnicy miejscy w halach fabryki Franza Vogta

Urzędnicy miejscy w halach fabryki Franza Vogta

Fabryka Vogta.

Po uzyskaniu tytułu mistrzowskiego w bialskim cechu sukienników, w 1850 roku Franz Johann Vogt rozpoczął własną działalność rzemieślniczą. Początkowo jego firma wyposażona była jedynie w ręczne krosno tkackie. Z upływem czasu prowadzona przez Vogta działalność stała się na tyle dochodowa, że zyski pozwoliły właścicielowi otworzyć własną fabrykę. W marcu 1869 roku Vogt nabył połączone posesje z dużymi ogrodami położone w Białej przy placu nazywanym Schweinsplan – Targ Świński, obecnie plac Ratuszowy. W ciągu kilku kolejnych miesięcy na terenie posesji wzniesiono okazały trzypiętrowy budynek fabryczny.

Fabryka Vogta.

Fabryka Franza Vogta w 1909 r. Źródło: Ewa Janoszek, Architektura przemysłowa Bielska i Białej w latach 1806-1939, Urząd Miejski w Bielsku-Białej, Bielsko-Biała 2008.

Pod koniec XIX wieku właścicielami świetnie prosperującej fabryki sukna byli Franz Vogt z synami Karlem i Jakobem. Fabryka wyposażona była w maszynę parową o mocy 250 KM, która napędzała 5 zespołów zgrzebnych, 84 krosna tkackie oraz maszyny pomocnicze. Zakład przetwarzał przędze czesankowe austriackiego i niemieckiego pochodzenia, a także węgierską wełnę owczą. Tkaniny czesankowe produkowane w fabryce sprzedawano na terenie Austro-Węgier oraz eksportowano do krajów Orientu. W Brnie fabryka posiadała skład własnych wyrobów. Z uwagi na potrzeby produkcyjne, około 1905 roku budynek fabryczny podwyższono o kolejną kondygnację oraz poszerzono.

Fabryka Vogta.

W głębi ostatni budynek po prawej stronie – fabryka Vogta. Karta pocztowa: Biala – Feuerwehrplatz. Autor: b.d. Wydawca: R. Mehl, Biala. Rok: 1911. Źródło: Monika Broda i Wiesław Ćwikowski, Bielsko-Biała i okolice – historia pocztówką pisana, Oficyna Wydawnicza M-C, Bielsko-Biała 2002. Domena: publiczna.

W 1910 roku wszystkie nieruchomości należące do Franza Vogta przejęli jego synowie Karl i Jakob. W 1911 roku w wieku 85 lat zmarł Franz Vogt. Zmarły był nie tylko przedsiębiorcą, ale też honorowym obywatelem miasta, przez 30 lat członkiem Rady Gminnej, przewodniczącym miejscowej Rady Szkolnej, współzałożycielem i członkiem dyrekcji Miejskiej Kasy Oszczędności. Rok po śmierci Franza Vogta zmarł jeden synów Jakob, a trzy lata później umarł ostatni z właścicieli rodzinnej firmy Karl. Fabrykę dekretem dziedzictwa z 1 marca 1917 roku przejęli jego synowie Franz i Karl junior. Mający wizję rozwoju przedsiębiorstwa bracia w 1922 roku wznieśli przy placu kolejną halę fabryczną. Prace budowlane przeprowadziła firma Karol Korn S.A. Nowoczesna trzypiętrowa, przeszklona, żelbetowa budowla z zaokrąglonym narożnikiem i narożną rotundą dodała uroku fabryce i pozbawiła ją wyglądu typowej budowli przemysłowej. W kolejnych latach w miejscu wyburzonych starych domów przy ówczesnej ulicy Szpitalnej, obecnej Dmowskiego 6-10 wzniesiono następny budynek fabryczny.

Fabryka Vogta.

Karta pocztowa: Biala – Plac Ratuszowy. Autor: b.d. Wydawca: Zakład Foto – Pernerstorfer, Bielsko. Rok: 1938. Źródło: Monika Broda i Wiesław Ćwikowski, Bielsko-Biała i okolice – historia pocztówką pisana, Oficyna Wydawnicza M-C, Bielsko-Biała 2002. Domena: publiczna.

Światowy kryzys gospodarczy w latach 1929-1933 oraz przeszacowane inwestycje braci przyczyniły się do upadku firmy. W wyniku licytacji w 1933 roku fabrykę Vogtów przejął bielski fabrykant Fryderyk Tislowitz. W 1938 roku w zakładzie działało m.in. 7 zespołów przędzalniczych oraz 50 krosien tkackich. Fabryka posiadająca przędzalnię wełny, tkalnię, farbiarnię i wykańczalnię. Zatrudniała 250 robotników, 10 osób personelu technicznego oraz 10 urzędników. Część pomieszczeń oraz maszyn wydzierżawiono innym firmom. Głównym produktem opuszczającym hale fabryczne były kamgarny z wełny czesankowej.

Fabryka Vogta.

fot. Budynek dawnej fabryki Vogta w 2025 r. – Urząd Miejski w Bielsku-Białej.

Podczas II wojny światowej fabryka podlegała przymusowemu zarządowi niemieckiemu, a funkcję zarządcy pełnił poprzedni jej właściciel Franz Vogt. Po zakończeniu działań wojennych w czerwcu 1945 roku, na mocy zarządzenia ministra przemysłu dawną fabrykę Vogta objęto zarządem państwowym. Od lat pięćdziesiątych hale fabryczne stanowiły część Zakładów Przemysłu Wełnianego WEGA.

Fabryka Vogta.

fot. Dawna żelbetowa hala fabryczna w 2025 r. – Urząd Stanu Cywilnego w Bielsku-Białej.

W 2001 roku fabryka Vogta została oddana do użytku, jako budynek Urzędu Miejskiego w Bielsku-Białej. Podczas trwających kilka lat prac adaptacyjnych zmieniono elewację oraz przebudowano jej wnętrze, zamieniając hale na pomieszczenia biurowe.

Fabryka Vogta.

fot. Wyremontowane w latach 2021-2023 dawne zabudowania fabryczne Vogtów przy ul. Dmowskiego w 2025 r.

Fabryka Franza Vogta, Urząd Miejski w Bielsku-Białej – Bielsko-Biała, pl. Ratuszowy 6