W 1855 roku w związku z przyłączeniem Bielska do Kolei Północnej Cesarza Ferdynanda, jednej z najstarszych linii kolejowych w Europie, w mieście otwarto pierwszą stację kolejową. Początkowo pełniła ona funkcję stacji końcowej linii Dziedzice – Bielsko. W 1860 roku w celu usprawnienia obsługi pasażerów, na północnych obrzeżach miasta, wybudowano jednopiętrowy budynek dworcowy z przylegającą halą peronową. Dynamiczny rozwój miasta pod koniec XIX wieku oraz utworzenie w Bielsku węzła kolejowego z nowymi połączeniami do Żywca, Cieszyna i Kalwarii Zebrzydowskiej spowodowały, że dotychczasowy „stary” dworzec okazał się niewystarczający do prawidłowej obsługi pasażerów i przewozów. Awans Bielska do ważnych węzłów kolejowych monarchii austro-węgierskiej wymusił na władzach miejskich decyzję o budowie nowego, większego dworca kolejowego.
Karta pocztowa: Bielitz – Bahnhof. Autor: b.d. Wydawca: Josef Grubner. Rok: 1905. Źródło: Wikimedia Commons. Domena: publiczna.
Inwestycję rozpoczęto w 1889 roku, na gruntach oddalonych o około 200 metrów na północ od dotychczasowego budynku dworcowego. Prace budowlane, według projektu bielskiego architekta Carla Schulza, zrealizowała firma Carla Korna. Neorenesansowe polichromie znajdujące się we wnętrzu holu głównego wykonała wiedeńska firma Wild&Weygand. Budowa trwała 140 dni roboczych, a kolejne dwa miesiące trwało wykańczanie i wyposażenie budynku. Uroczyste przekazanie nowego dworca władzom kolei nastąpiło 21 lutego 1890 roku.
Budynek nowego dworca składał się z trzech piętrowych pawilonów w stylu austriackich dworców prowincjonalnych, połączonych ze sobą parterowymi skrzydłami z szeregiem arkadowych okien. Ceglane lico elewacji urozmaicone zostało przez architektoniczny detal wydobyty jaśniejszym kolorem cegły. Nad wejściem głównym umieszczono napis „K.K. Privilegierte Kais. Ferd. Nordbahn” (c.k. Uprzywilejowana Kolej Północna Cesarza Ferdynanda).
fot. Budynek nowego dworca kolejowego w Bielsku w 2022 r.
W północnym skrzydle budynku dworcowego znajdował się bielski c.k. Urząd Pocztowy i Telegraficzny, zatrudniający 27 pracowników. W budynku środkowym mieściła się restauracja dworcowa, podzielona na wzór wagonów kolejowych, na klasy I, II i III. Na piętrze skrzydła południowego znajdowało się mieszkanie naczelnika stacji. W latach trzydziestych XX wieku przeprowadzono pierwszy remont budynku oraz przebudowano i wybrukowano plac przed dworcem.
fot. Widoczny na ścianie frontowej budynku dworca napis „K.K. Privilegierte Kais. Ferd. Nordbahn”.
6 lipca 1903 roku na bielskim dworcu doszło do niecodziennych wydarzeń. W związku z podwyżką cen biletów i wzrostem ilości pasażerów na gapę oraz podejrzeniem, że konduktorzy zrobili sobie dodatkowe źródło dochodów z pobieranych od gapowiczów opłat, dyrekcja kolei zadecydowała, iż w tym dniu zamiast konduktorów policja wraz z żandarmerią przeprowadzi zmasowaną akcje kontroli biletów. Kiedy rano pociągi pełne robotników wjechały na dworzec, drzwi wagonów zostały zablokowane przez służby porządkowe. Stłoczenie w pociągach spieszących do pracy pasażerów oraz długotrwała kontrola biletów wywołały eskalację napięcia i niezadowolenia. W pewnym momencie tłum siłą naporu przerwał blokadę. W odwecie żandarmi z szablami w dłoniach uderzyli na pasażerów. Doszło do regularnej bijatyki pomiędzy siłami porządkowymi i pasażerami. W wyniku bijatyki do szpitala trafiło dwadzieścia ciężko rannych osób. Wśród poszkodowanych była młoda dziewczyna, której żandarm odciął szablą ucho.
Nowy dworzec kolejowy w Bielsku – Bielsko-Biała, ul. Warszawska 2