Przejdź do treści
Strona główna > Bielski Tel Awiw w ogrodach zamkowych

Bielski Tel Awiw w ogrodach zamkowych

Bielski Tel Awiw.

W 1489 roku rezydujący na bielskim zamku książę cieszyński Kazimierz II otrzymał na własność od władz miasta pastwiska leżące w południowo-wschodniej części Dolnego Przedmieścia, rozciągające się od zamku, aż do zakola rzeki Białej. Teren obejmujący obecne ulice: Bohaterów Warszawy, Grota-Roweckiego, Kołłątaja, Kunickiego i Wilsona był prezentem w zamian za uzyskane przez mieszczan prawo do wznoszenia zabudowań poza murami miejskimi oraz potwierdzenie wszystkich dotychczasowych przywilejów, nabytych przez mieszczan. Na otrzymanych gruntach książę stworzył założenie ogrodowe.

Bielski Tel Awiw.

Ogród – park zamkowy. Źródło: Mapster. Pharus – Plan Bielitz-Biala. Wydawca: Otto Beigel (Carl Colonius) Bielitz. Rok: 1915.

Na przełomie XVIII i XIX wieku urzędujący wówczas na zamku książę Franciszek Sułkowski wzbogacił ogród zamkowy m.in. o labirynt i łaźnię. Po obu stronach centralnej alei ogrodowej znajdowały się symetrycznie rozłożone kwatery ogrodowe o geometrycznych formach, a w linii alei ulokowano okrągły staw z otaczającym go rondem. Zagospodarowanie wschodnich terenów ogrodu koło rzeki Białej odbiegało od regularnego podziału kwater i składało się z dwóch równoległych alei serpentynowych. W drugiej połowie XIX wieku ogród przekształcono w park o swobodnym układzie nieregularnych ścieżek i udostępniono mieszkańcom. W 1893 roku podczas panowania na zamku księcia Józefa Marii Sułkowskiego pojawił się pomysł parcelacji parku, co związane było z planem ogólnej zmiany otoczenia zamkowego. Ostatecznie doszło tylko do wzniesienia bazarów zamkowych. Sześć lat później pomysł zabudowy źle pielęgnowanego parku przedstawił wiedeński urbanista i architekt Max Fabiani.

Bielski Tel Awiw.

Karta pocztowa: Bielsko – aleja Sułkowskiego. Autor: b.d. Wydawca: Bromoton. Rok: b.d. Źródło: Archiwum Allegro. Domena: publiczna.

25 kwietnia 1931 roku na obradach Rady Gminy po raz kolejny wypłynął temat parcelacji ogrodów zamkowych. Po konsultacjach z hrabią Aleksandrem Ludwikiem Sułkowskim zdecydowano o podziale terenu na 18 parceli i utworzeniu drogi o szerokości 8 metrów. W latach 1934 – 1939 w miejscu dawnych ogrodów powstał modernistyczny kompleks budynków mieszkalnych, przeznaczonych dla zamożnej elity Bielszczan. Kompleks często nazywany był bielskim Tel Awiwem, gdyż wiele wzniesionych budynków należało do bogatych bielskich Żydów.

Bielski Tel Awiw.

Karta pocztowa: Bielitz O.S. Beethovenstraße. Autor: nieznany. Wydawca: Siegfried Türk, Bielitz. Rok: ok.1942. Źródło: Źródło: Monika Broda i Wiesław Ćwikowski, Bielsko-Biała i okolice – historia pocztówką pisana, Oficyna Wydawnicza M-C, Bielsko-Biała 2002. Domena: publiczna.

Zabudowę nowej dzielnicy stanowił zespół luźno wzniesionych budynków o wysokim standardzie, pomiędzy którymi znajdowały się skwery. Autorami projektów architektonicznych byli Alfred Wiedermann oraz firma Jüttner & Bolek. Jedną z najciekawszych budowli w kompleksie jest grupa pięciu budynków pomiędzy obecnymi ulicami Bohaterów Warszawy i Kapitana Aleksandra Kunickiego zaprojektowanych przez Wiedermanna i wzniesionych w 1937 roku przez firmę „Karol Korn”. Ich ułożenie przypomina dziób okrętu. Najbardziej wysunięty budynek z grupy usytuowany nad rzeką Białą z uwagi na swój zaokrąglony zgodnie z linią brzegową kształt, potocznie zwany jest „okrąglakiem”. Przed II wojną światową budynek często nazywano Colosseum.

Bielski Tel Awiw.

fot. Okrąglak – Colosseum w 2023 r.

Nowoczesna zabudowa złożona z indywidualnie zaprojektowanych budynków, dla indywidualnych właścicieli pomyślana była, jako zwarta, stylistycznie i kompozycyjnie jednorodna całość urbanistyczna. Po II wojnie światowej zniszczono to założenie, przez zabudowanie wolnych parceli budynkami – plombami, których jakość wykonania znacznie odbiegała od wzniesionych w latach trzydziestych. W 1950 roku w centralnej części kompleksu, przy skrzyżowaniu obecnych ulic Bohaterów Warszawy i Wilsona wzniesiono gmach szkolny, stanowiący obecnie siedzibę liceum ogólnokształcącego im. Stefana Żeromskiego.

Bielski Tel Awiw.

fot. Bielski Tel Awiw w 2017 r. – ul. Bohaterów Warszawy

Do lat siedemdziesiątych XX wieku ulice wchodzące w skład osiedla należały do ważnych arterii miejskich, które łączyły okolice centrum miasta z prawobrzeżną częścią śródmieścia. Ich znaczenie zmalało po wybudowaniu ulicy ks. Stanisława Stojałowskiego.

Dawny ogród zamkowy, Park zamkowy, Bielski Tel Awiw, Aleje Sułkowskiego – Bielsko-Biała, ulice Bohaterów Warszawy, Grota-Roweckiego, Hugona Kołłątaja, Kapitana Aleksandra Kunickiego i Thomasa W. Wilsona